ભાગવત કથાનો સાર માત્ર શાસ્ત્રીય જ્ઞાનમાં નથી, પરંતુ હૃદયના ભાવોમાં છે. ભાગવત પુરાણમાં ભગવાન શ્રીકૃષ્ણનું જીવન, લીલા, ભક્તિ અને ધર્મની મહિમા વર્ણવાઈ છે. પ.પુ. પ્રફુલભાઈ શુકલ વારંવાર કહે છે કે “અપેક્ષા ત્યાં જ રાખવી જ્યાં લાગણી હોય, બાકી જીવનના બાકી ક્ષેત્રોમાં વ્યવહાર જ સચવાય.” આ વાક્ય માત્ર માનવીય સંબંધો માટે નથી, પણ ભગવાન સાથેના સંબંધ માટે પણ એટલું જ સાચું છે.
શ્રીમદ ભાગવતમાં ભક્તિનો મૂળ આધાર પ્રીતિ છે. ગોકુલની ગોપીઓએ ક્યારેય શ્રીકૃષ્ણ પાસે સ્વાર્થપૂર્ણ અપેક્ષા રાખી નહોતી. તેમની લાગણી શુદ્ધ હતી — કેવળ ભગવાનના દર્શન, સંગ અને સેવા માટે. જ્યારે લાગણી નિઃસ્વાર્થ હોય છે, ત્યારે અપેક્ષા પણ ભગવાનના પ્રેમમાં લીન થઈ જાય છે.
ભાગવત કહે છે કે આ જગતમાં દરેક સાથે વ્યવહાર રાખવો જોઈએ, પરંતુ હૃદય માત્ર એ સાથે જોડવું જોઈએ જ્યાં સાચી લાગણી છે. દુનિયામાં ઘણા સંબંધો વ્યવહારથી ચાલે છે — વેપાર, નોકરી, રાજકારણ, અથવા સામાજિક વ્યવહાર — પરંતુ તેમાં હૃદયની અપેક્ષા રાખવી એ નિરાશાનું કારણ બની શકે છે. ભગવાન સાથેનો સંબંધ જ એવો છે જ્યાં અપેક્ષા રાખવી યોગ્ય છે, કેમ કે તે ક્યારેય નિષ્ફળ નથી કરતા.
શ્રીકૃષ્ણના જીવનમાં એક સુંદર પ્રસંગ આવે છે — જ્યારે માતા યશોદાજી શ્રીકૃષ્ણને માખણ ચોરી બદલ દંડવા જાય છે, ત્યારે કૃષ્ણ ડરીને ભાગે છે. માતા પ્રેમથી દોરડા વડે બાંધવા પ્રયત્ન કરે છે, પરંતુ દોરડો હંમેશા બે અંગુલ ઓછો પડે છે. આ કથા કહે છે કે ભગવાનને બાંધવા માટે માત્ર દોરડા નહિ, લાગણીનો પ્રેમ પણ જોઈએ. એ બે અંગુલનો અંતર ભક્તિ અને ભગવાનની કૃપાથી પૂરું થાય છે.
પ્રફુલભાઈ શુકલના કથા વચનોમાં એ સ્પષ્ટ થાય છે કે જીવનમાં દુઃખ ત્યારે વધારે થાય છે જ્યારે આપણે દરેક જગ્યાએ અપેક્ષા રાખીએ. જો આપણે વ્યવહારને માત્ર વ્યવહાર માનીને ચલાવીએ અને લાગણી માત્ર સચ્ચા સંબંધોમાં રાખીએ, તો મન શાંત રહે છે. ભાગવત કથા ભક્તને શીખવે છે કે ભગવાન એજ અંતિમ આશ્રય છે — જ્યાં લાગણી, અપેક્ષા અને સમર્પણ ત્રણેયનું મિલન થાય છે.
શ્રીમદ ભાગવતના દશમ સ્કંધમાં ગોપીઓનો વિરહ, ઉદ્ધવ સંદેશ, કુરુક્ષેત્રમાં કૃષ્ણ-અર્જુન સંવાદ — આ બધા પ્રસંગો એ વાત સાબિત કરે છે કે સાચો સંબંધ ભગવાન સાથે જ છે. દુનિયા વ્યવહારથી ચાલે છે, પરંતુ આત્માનો ઉત્કર્ષ લાગણીથી થાય છે.
અંતમાં, ભાગવતનો ઉપદેશ એ છે કે જેવો પ્રેમ ગોપીઓએ કૃષ્ણ માટે રાખ્યો, એવો નિઃસ્વાર્થ પ્રેમ ભગવાન માટે રાખવો. અપેક્ષા રાખવી છે તો ભગવાનના ચરણોમાં રાખવી, કેમ કે ત્યાંથી મળેલું ફળ હંમેશા શુભ અને સદાય ટકાઉ હોય છે. બાકી જીવનના મેદાનમાં વ્યવહારથી ચાલવું — એ જ શાંતિ, સંતોષ અને આધ્યાત્મિક વિકાસનો માર્ગ .