ગુજરાતમાં વૃક્ષો કાપવા માટે પ્રતિબંધ મુકવો હવે સમયની માંગ છે
પર્યાવરણ બચાવવા કાયદાકીય પગલાંની તાતી જરૂર
આજના સમયમાં જ્યાં ટેક્નોલોજી અને શહેરીકરણ ઝડપથી વધી રહ્યાં છે, ત્યાં બીજી બાજુ પર્યાવરણ પર તેની ગંભીર અસર પણ જોવા મળી રહી છે. ગુજરાત સહિત સમગ્ર દેશમાં વૃક્ષોનાં કપાણે ગંભીર સ્વરૂપ ધારણ કર્યું છે. તાજેતરના વર્ષોમાં રાજ્યમાં વિવિધ વિકાસ યોજનાઓ અંતર્ગત મોટા પાયે વૃક્ષો નાશ પામ્યાં છે. જેના પરિણામે ગરમીમાં દરવર્ષે વધારો, વરસાદમાં અનિયમિતતા, ઓક્સિજનની કમી, અને જમીન ક્ષય જેવી સમસ્યાઓ ઊભી થઈ રહી છે. આવી પરિસ્થિતિમાં, ગુજરાતમાં વૃક્ષો કાપવા પર તાત્કાલિક પ્રતિબંધ લાદવો જરૂરી બની ગયો છે.
ગ્લોબલ વોર્મિંગ અને વૃક્ષોનાં મહત્વને સમજવું જરૂરી
વિશ્વભરમાં ગ્લોબલ વોર્મિંગને લઈને ચિંતા વધી રહી છે. ભારતમાં પણ તેની અસર સ્પષ્ટપણે જોવા મળે છે. ગુજરાતમાં જે રીતે દર વર્ષે ઉનાળાની તીવ્રતા વધી રહી છે, તે ચેતવણીરૂપ સંકેત છે કે આપણે કુદરતની ભાળ રાખી નથી. વૃક્ષો માત્ર છાંયો કે ઓક્સિજન પૂરાં પાડતું સાધન નથી, તે ધરતીના તાપમાનને નિયંત્રિત કરે છે, કાર્બન ડાઈઓક્સાઇડ શોષી લે છે, વરસાદનું પ્રમાણ જાળવે છે અને જીવનતંત્રમાં સમતુલન લાવે છે. વૃક્ષોના વિનાશથી આ બધું ખોરવાઈ જાય છે.
સરકારી યોજનાઓ અને જમીનનો કડવો હકીકત
સત્તાવાર રીતે સરકાર દ્વારા દર વર્ષે વૃક્ષારોપણના કાર્યક્રમો યોજાય છે. નાગરિકો અને વિદ્યાર્થીઓમાં પણ આ અભિયાનથી જાગૃતિ લાવવાનો પ્રયાસ થાય છે. પરંતુ બીજી તરફ, વિકાસના નામે હજારો ઝાડો કાપવામાં આવે છે. મહત્ત્વનું એ છે કે વૃક્ષારોપણ તો થાય છે, પણ વૃક્ષો જીવતાં કે નહીં તેનો કોઈ રેકોર્ડ નથી રાખવામાં આવતો. ઘણા સ્થળે આ કામગીરી માત્ર પત્રવ્યવહારમાં પુરતી રહી જાય છે.
આંકડા કહેશે
ફોરેસ્ટ સર્વે ઓફ ઇન્ડિયા દ્વારા કરવામાં આવેલી અહેવાલ પ્રમાણે, છેલ્લા દાયકામાં ગુજરાતના મોટાભાગના જીલ્લાઓમાં વૃક્ષ આવરણ ઘટ્યું છે. શહેરોમાં મેટ્રો, રોડવિસ્તાર અને ઈન્ડસ્ટ્રીયલ ડેવલપમેન્ટના કારણે હજારો વૃક્ષો કાપવા પડ્યાં છે. ખેડૂતો પણ ખેતી જમીનમાં વૃક્ષો કાપીને પિયતના હેતુસર જમીન ચકસાઈ કરે છે. આ બધું જોઈને એવા કાયદા લાવવાની જરૂર છે કે જેમાં વૃક્ષ કાપવા માટે કડક નિયંત્રણ હોય.
શું થાય જો પ્રતિબંધ મૂકાય?
જો રાજ્ય સરકાર કમ સે કમ પાંચ વર્ષ માટે વૃક્ષો કાપવા પર સંપૂર્ણ પ્રતિબંધ મૂકે, તો પર્યાવરણ માટે મોટું કલ્યાણકારી પગલું સાબિત થઈ શકે છે. જરૂરિયાતના સમયે માત્ર મંજૂરી આધારીત ઝાડ કાપવાનું નિયંત્રણ હોવું જોઈએ. આ સાથે કેટલીક મહત્વપૂર્ણ સુચનાઓ અને પ્રણાલીઓની અમલવારી જરૂરી છે:
- વૃક્ષોની ગણતરી અને ડેટાબેઝ: દરેક શહેર અને ગામમાં વૃક્ષોની ગણતરી કરીને તેમનો ડિજિટલ રેકોર્ડ તૈયાર કરવો.
- વિશિષ્ટ પરવાનગી વિના કાપવા પર પ્રતિબંધ: કોઈ પણ વ્યક્તિ કે સંસ્થા સરકારના મંજુર પરમિટ વિના ઝાડ કાપી ન શકે તેવો કાયદો બનાવવો.
- વાવેતરનો બદલો નિયમ: જ્યાં પણ ઝાડ કાપવામાં આવે, ત્યાં ઓછામાં ઓછા 10 નવા વૃક્ષો વાવવા અને તેની જવાબદારી નિર્ધારિત કરવાની વ્યવસ્થા કરવી.
- વૃક્ષ રક્ષકોની ટીમ: શહેર-ગામોમાં સ્થાનિક સ્તરે “વૃક્ષ રક્ષકો” ની નિમણૂક કરી, તેઓ વૃક્ષોની દેખભાળ રાખે અને રિપોર્ટ કરે.
- દંડની જોગવાઈ: અનધિકૃત રીતે વૃક્ષ કાપવા પર રૂ. 50,000થી લઇને રૂ. 5 લાખ સુધીનો દંડ અને કાયદેસર કાર્યવાહી લાગુ કરવી.
જાગૃતિ સાથે કાયદો પણ જરૂરી
માત્ર જનજાગૃતિથી આ સમસ્યાનો ઉકેલ નહીં આવે, જ્યારે સુધી તેનું કાયદાકીય બંધારણ ન બને. વિશ્વના ઘણા દેશોએ વૃક્ષોનાં રક્ષણ માટે કડક કાયદા બનાવ્યાં છે. અમેરિકાની કેટલીક રાજ્યોમાં એક વૃક્ષ કાપવા માટે અનેક મંજૂરીઓ લેવી પડે છે. જર્મની અને ફિનલેન્ડ જેવા દેશો વૃક્ષોના સંરક્ષણ માટે મોટો બજેટ ફાળવે છે. ભારત અને ખાસ કરીને ગુજરાતમાં પણ આવો દ્રષ્ટિકોણ અપનાવવો હવે અનિવાર્ય છે.
આવતી પેઢી માટે એક જવાબદારી
વૃક્ષો આપણા માટે આશ્રય છે, જીવન છે, અને ભવિષ્ય છે. આજે જો આપણે તેમને નહીં બચાવીએ તો આવતી પેઢી માત્ર ફોટા કે પુસ્તકમાં વૃક્ષોની કલ્પના કરશે. આ સમય છે, જ્યારે ગુજરાત સરકારે તાત્કાલિક વૃક્ષ કાપવા પ્રતિબંધિત કરવા માટે કાયદો લાવી, હિમ્મતદાર અને નિર્ધારિત પગલાં લેવાનું છે. આવા કાયદા દ્વારા જ આપણે આપણા ભૂતકાળનો ચિરંજીવી વારસો – વૃક્ષોને – બચાવી શકીશું.
