માનવ જીવનના સાચા અર્થની શોધે હંમેશાં ધર્મ તરફ દોરી જવાનું કામ કર્યું છે. ધર્મ માત્ર મંદિર કે ગ્રંથ સુધી સીમિત નથી, પરંતુ તે જીવન જીવવાની એક પ્રણાલી છે. આપણાં વિચારો, શબ્દો અને વર્તનને સત્ય અને કરુણાની દિશામાં લઈ જતું માર્ગદર્શન એટલે ધર્મ. આજના આધુનિક યુગમાં જ્યારે ભૌતિક સુવિધાઓ વધી રહી છે, ત્યારે આત્મિક મૂલ્યોને સાચવી રાખવાની તાતી જરૂરિયાત ઉભી થઈ છે. કારણ કે સુખ માત્ર ભૌતિક સંપત્તિમાં નથી, સાચું સુખ તો આંતરિક શાંતિમાં છે.
ધર્મનો આધાર : મંત્ર, શાસ્ત્ર અને શસ્ત્ર
ભારતીય સંસ્કૃતિએ ધર્મને ત્રણ સ્તંભો પર ઉભો કર્યો છે – મંત્ર, શાસ્ત્ર અને શસ્ત્ર.
મંત્ર : માનવ મનને શુદ્ધ કરવાની અને આત્માને દૈવી શક્તિ સાથે જોડવાની પદ્ધતિ. મંત્રોચ્ચાર દ્વારા મનમાં શાંતિ, એકાગ્રતા અને આધ્યાત્મિક ઊર્જાનો પ્રવાહ સર્જાય છે.
શાસ્ત્ર : જ્ઞાનનો સ્ત્રોત. ગ્રંથો અને શાસ્ત્રો જીવનના દરેક ક્ષેત્રમાં માર્ગદર્શક છે – કઈ રીતે જીવવું, કઈ રીતે વિચારવું અને કઈ રીતે સમાજને સેવા આપવી તેનો ઉપદેશ આપે છે.
શસ્ત્ર : સમાજને દુર્જનો અને અનીયાયથી બચાવવા માટેનું સાધન. પરંતુ સાચા અર્થમાં શસ્ત્રનો અર્થ માત્ર હથિયાર નથી, પરંતુ અહિંસાની રક્ષા માટેનું દ્રઢ મનોબળ પણ છે.
આ ત્રણેય સ્તંભો આજના યુવાનો માટે જીવન જીવવાની પ્રેરણા આપે છે.
Ad..
યુવાનો અને ધર્મ
યુવાનો સમાજનો ભવિષ્ય છે. જો યુવાનો ધર્મના માર્ગે ચાલશે તો રાષ્ટ્રનું ભવિષ્ય ઉજ્જવળ છે. પરંતુ આજે યુવાનો માટે પડકારો ઘણાં છે – ભૌતિકતાવાદ, સ્પર્ધા, નશાની લત, આધુનિક મનોરંજનની મોહમાયા. આ બધાની વચ્ચે યુવાનોને ધર્મનો સહારો જરૂરી છે.
ભગવદ ગીતા માં શ્રીકૃષ્ણે કહ્યું છે – “કર્મણ્યેવાધિકારસ્તે, મા ફલેષુ કદાચન” એટલે કે યુવાનોને નિષ્કામ કર્મમાં જોડાવું જોઈએ. પરિણામની ચિંતા કર્યા વગર કર્તવ્યનિષ્ઠા સાથે કાર્ય કરવું એ જીવનનો સાચો ધર્મ છે.
આધ્યાત્મિકતા અને વિજ્ઞાન
ઘણા લોકો માનતા હોય છે કે ધર્મ અને વિજ્ઞાન અલગ છે. પરંતુ હકીકતમાં બંને પરસ્પર પૂરક છે. મંત્રોચ્ચારથી થતી ધ્વનિ તરંગો શરીર અને મન પર સકારાત્મક અસર કરે છે, જેને આજના વૈજ્ઞાનિકો પણ સ્વીકારી રહ્યા છે. યોગ, ધ્યાન, પ્રાણાયામ – આ બધું આજે વૈશ્વિક સ્તરે માન્ય થતું જાય છે. એટલે ધર્મ અને વિજ્ઞાન સાથે મળી જીવનને સુખમય અને સ્વસ્થ બનાવે છે.
સમાજ માટે ધર્મનો સંદેશ
સાચો ધર્મ એ છે જે સમાજને એકતામાં બાંધે. જાતિ, ધર્મ, વર્ણ, ભાષા – આ બધાની ઉપર ઉઠીને માનવતાને સર્વોચ્ચ સ્થાન આપવું એ જ સાચો ધર્મ છે. “વસુધૈવ કુટુંબકમ્” – સમગ્ર વિશ્વ એક કુટુંબ છે – આ ભાવના આપણને શીખવાડે છે કે કોઈપણ પ્રાણી કે માનવ પર અનીયાય ન કરવો.
ધર્મ આપણને દાન, કરુણા, ક્ષમા અને સત્યની દિશામાં લઈ જાય છે. જો દરેક વ્યક્તિ જીવનમાં આ ચાર ગુણો અપનાવે તો સમાજમાંથી હિંસા, ભ્રષ્ટાચાર અને અસમાનતા દૂર થઈ શકે.
ભક્તિનો માર્ગ
અંતે, ધર્મનો સાર ભક્તિમાં છે. ભક્તિ એટલે પરમાત્મા સાથેનો આત્મીય સંબંધ. ભક્તિ દ્વારા માણસ અહંકારથી મુક્ત થાય છે અને વિનમ્રતા પ્રાપ્ત કરે છે. શ્રીમદ ભાગવત માં કહેવામાં આવ્યું છે કે ભક્તિ વગર જીવન અધૂરું છે. ભક્તિ એ કોઈ બાંધી દેવેલી રીત નથી, પરંતુ એ હૃદયની ભાવના છે – ગીત, કથા, સેવા, ધ્યાન, દાન – જે રીતે પણ પરમાત્માને યાદ કરવામાં આવે તે ભક્તિ છે.
અંતિમ સંદેશ
આજના યુગમાં જરૂરી છે કે યુવાનો ધર્મને આધુનિક દ્રષ્ટિકોણથી સમજે. ધર્મ અંધશ્રદ્ધા નથી, તે જીવન જીવવાની કળા છે. યુવાનોને સંદેશ એ છે કે જીવનમાં મંત્રની શક્તિથી મનને શુદ્ધ કરો, શાસ્ત્રના જ્ઞાનથી વિચારને દિશા આપો અને શસ્ત્રના બળથી અનીયાય સામે ઉભા રહો. આ ત્રણેયના સંગમથી જ સાચું માનવ જીવન સફળ બને છે.
ધર્મ એ માત્ર પંથ કે પદ્ધતિ નથી, પરંતુ સર્વજનો માટે કલ્યાણનો માર્ગ છે.
સત્ય, કરુણા, ક્ષમા અને ભક્તિ – આ ચાર ગુણ જીવનમાં અપનાવીશું તો આપણું જીવન પણ પ્રકાશમય બનશે અને સમાજને પણ સત્યના માર્ગે લઈ જઈશું.